2 sierpnia 2021, 16:37. Żółta wstążka to nie ozdoba, upiększenie. To element akcji Yellow Dog. To czytelny sygnał: nie zaczepiaj, nie dotykaj, nie podchodź, zostaw mnie arc. Zobacz galerię (5 zdjęć) Żółta wstążka, kokardka, bandamka, mucha na smyczy lub obroży psa to nie ozdoba. Żółta kokarda na smyczy lub chusta zawiązana na szyi – mówi Wam to coś? Nie jest to żaden nowy krzyk mody, a projekt. O co w nim chodzi? 樂 Yellow dog Żółta kokarda przyczepiona do smyczy lub obroży czworonoga to ważna informacja dla otoczenia.Jaka? Zachęcamy do zapoznania się z poniższą treścią.. Słuchajcie - ciekawa akcja. Żółta wstążeczka na smyczy psa, który potrzebuje (z różnych powodów) przestrzeni i nie powinniśmy za blisko niego podchodzić. Żółta wstążeczka. Widzieliście? Wiecie co znaczy? Ta niepozorna ozdoba to coraz popularniejsza na świecie, a więc i w Polsce, metoda komunikacji pomiędzy właścicielami czworonogów, że Pies z taką przypinką nie życzy sobie kontaktu z innymi psami i ludźmi. Niestety rzeczywistość pokazuje, że tak nie jest. Żółta wstążeczka czy kokarda przyczepiona do smyczy, obroży lub szelek potrafi jeszcze bardziej przyciągnąć ciekawskich. Tymczasem nie jest to ozdoba, właściciel takiego psa nie ma na celu zwrócenia na siebie uwagi. 4lHeRy. Odpowiedzi blocked odpowiedział(a) o 16:00 Teraz różne wstążki oznaczają, że jesteś fanem jakiegoś BVB to czarna wstążka i napis korektorem. Każdy kolor ma inne ten oznacza że fanka, ulubienica Justina : To tez zalezy,osoby wyzej pisaly ze kazdy kolor ma swoje znaczenie. Ja jestem Belieber i mam wstazke-wlasnie fioletowa poniewaz to ulubiony kolor Justina. Jednak jesli jestes Belieber musisz nosic ja na lewej ręce, bo justin jest leworeczny :) Cнαиєℓ odpowiedział(a) o 16:01 Belieber - fanki Justina BiberaCzerwona wstążka jak się nie myle oznacza Directioner - fanki One Direction Fioletowa oznacz że jesteś belieber jest super sklep internetowy SHOCK share&block [LINK] gdzie można kupić bluzy z nadrukiem i koszulki z napisami dla różnych fandomów - wpadać ;D ŻE JESTEŚ BELIBEREM ( ŻE LUBISZ jUSTINE BIEBERA ) :D nuśka77 odpowiedział(a) o 16:04 blocked odpowiedział(a) o 16:09 fiolet ulubiony kolor Biebera a więc fani umówili się że bd nosić takie wstąki a więc wstążka fioletowa znaczy że jesteś Belieberem Uważasz, że ktoś się myli? lub Zgodnie ze swoją misją, Redakcja dokłada wszelkich starań, aby dostarczać rzetelne treści medyczne poparte najnowszą wiedzą naukową. Dodatkowe oznaczenie "Sprawdzona treść" wskazuje, że dany artykuł został zweryfikowany przez lekarza lub bezpośrednio przez niego napisany. Taka dwustopniowa weryfikacja: dziennikarz medyczny i lekarz pozwala nam na dostarczanie treści najwyższej jakości oraz zgodnych z aktualną wiedzą medyczną. Nasze zaangażowanie w tym zakresie zostało docenione przez Stowarzyszenie Dziennikarze dla Zdrowia, które nadało Redakcji honorowy tytuł Wielkiego Edukatora. Sprawdzona treść Konsultacja merytoryczna: Lek. Aleksandra Witkowska ten tekst przeczytasz w 7 minut Żółtaczką nazywamy zespół objawów, na które składają się zażółcenia skóry i twardówek oczu. Dochodzi do tego na skutek podwyższonego poziomu bilirubiny we krwi i tkankach. Wyróżniamy kilka typów żółtaczki. Casa nayafana / Shutterstock Potrzebujesz porady? Umów e-wizytę 459 lekarzy teraz online Żółtaczka - definicja Żółtaczka a bilirubina Żółtaczka - rodzaje Żółtaczka - przyczyny Żółtaczka - objawy Żółtaczka - diagnostyka Żółtaczka - leczenie Żółtaczka – szczepienie Żółtaczka noworodkowa Żółtaczka - profilaktyka Żółtaczka - definicja Żółtaczka to zespół objawów, które składają się z żółtego zabarwienia skóry, twardówek oczu oraz błon śluzowych. Do żółtaczki dochodzi w wyniku bardzo wysokiego poziomu bilirubiny we krwi oraz tkankach. Żółtaczka a bilirubina Jest to żółty barwnik, który może dostać się do krwi np. w wyniku: rozpadu krwinek czerwonych; upośledzenia transportu bądź sprzęgania bilirubiny w wątrobie lub upośledzonego odpływu w drogach żółciowych. Bilirubina po uwolnieniu z krwinek czerwonych przenika do krwi, po czym przemieszcza się wraz z osoczem do wątroby, gdzie poddawana jest przemianom chemicznym. W konsekwencji zostaje wydalona do dróg żółciowych i zagęszczona w woreczku żółciowym. Sprawdź: Szczepienia na żółtaczkę – co należy wiedzieć? Żółtaczka - rodzaje Z diagnostycznego punktu widzenia wyróżniamy kilka rodzajów żółtaczki: żółtaczkę hemolityczną – nazywana jest również żółtaczką przedwątrobową i powstaje ona w wyniku hemolizy, czyli nadmiernego rozkładu krwi, a w efekcie powstają duże ilości bilirubiny. Jest jej tak dużo, że przekracza to możliwości jej wychwytu i metabolizowania przez wątrobę. Bilirubina nie rozpuszcza się wodzie, przez co nie może zostać wydalona z moczem, dlatego przenika przez barierę krew-mózg, prowadząc do uszkodzeń tego organu, jeżeli osiągnie zbyt duże stężenie. Normalnie bilirubina łączy się w wątrobie z kwasem glukuronowym i tworzy związek rozpuszczalny w wodzie, dzięki czemu jest wydalana z moczem. Jeżeli proces ten zostanie zakłócony, pojawia się żółtaczka. W tej grupie żółtaczek pojawiają się również te przypadki, które są wywołane przez upośledzenie funkcji wychwytu bilirubiny przez komórki wątroby lub łączenia się z kwasem glukuronowym, co jest pierwszym elementem procesu metabolizowania bilirubiny w wątrobie. W badaniach stwierdza się np. wzrost stężenia bilirubiny pośredniej i urobilinogenu w moczu. Ten rodzaj żółtaczki może pojawić się noworodków. Jest to wówczas tzw. żółtaczka fizjologiczna i jest to stan przejściowy. Wśród objawów żółtaczki hemolitycznej należy wymienić powiększoną śledzionę, ciemny kał i bardzo jasny mocz. Do tej grupy należy również zespół Criglera i Najjara; żółtaczka mechaniczna – nazywa się ją inaczej żółtaczką pozawątrobową, zaporową lub zastoinową. Pojawia się ona w konsekwencji zapalenia dróg żółciowych, guza trzustki lub kamicy przewodów żółciowych. Ilość bilirubiny jest odpowiednia, a wątroba sprawna, jednak pojawiają się problemy w odprowadzaniu żółci drogami żółciowymi do przewodu pokarmowego. Najczęstsze objawy to brak apetytu, wymioty, dreszcze i gorączka; żółtaczka wątrobowa – nazywana inaczej żółtaczką miąższową. Jej głównym objawem jest ból mięśni. Jej przyczyną jest wirusowe zapalenie wątroby typu A, B i C. Żółtaczka wątrobowa wynika z zaburzeń w samej wątrobie, której praca zostaje upośledzona. Innym źródłem rozwoju żółtaczki może być choroba nowotworowa lub zaburzenia układu krwionośnego, co prowadzi do niedotlenienia wątroby. Ponadto żółtaczkę można również podzielić ze względu na stężenie bilirubiny we krwi, co wpływa bezpośrednio na nasilenie widocznych zmian. Z tego względu można wyróżnić: subicterus, czyli stan przedżółtaczkowy, gdy poziom bilirubiny wynosi < 43 μmol/l; żółtaczkę icterus, czyli żółtaczkę o średnim nasileniu, gdy poziom bilirubiny wynosi między 43, a 171 μmol/l; żółtaczka o dużym nasileniu, gdy poziom bilirubiny wynosi powyżej 171 μmol/l; prawidłowy poziom bilirubiny we krwi, gdy zawiera się on między 5,1, a 17 μmol/l. Żółtaczkę spowodowaną WZW dzielimy typy: A, B oraz C. Żółtaczka typu A to żółtaczka pokarmowa, którą wywołuje wirus HAV (Hepatitis A Virus), przenoszony drogą pokarmową, jest to również dolegliwość brudnych rąk. Do zakażenia tego typu żółtaczką dochodzi na skutek zanieczyszczonej wirusami wody pitnej lub mytych w niej pokarmów. Pojawiają się charakterystyczne w postaci zażółcenia skóry i białek oczu, ciemnego moczu i odbarwionego stolca. Dostępna jest szczepionka przeciwko WZW typu A, zalecane są dwie dawki. Żółtaczka typu B - nazywa jest żółtaczką wszczepienną, groźną chorobą zakaźną. Tego typu żółtaczka może powodować groźne powikłania, w tym: niewydolność lub marskość wątroby, co w konsekwencji nasila ryzyko raka wątroby i ostatecznie zgonu. Wirus zapalenia wątroby typu B jest 50 do 100 razy bardziej zakaźny niż wirus HIV. Skuteczną metodą w zapobieganiu WZW typu B jest szczepienie. Zakazić możemy się między innymi w wyniku: stosunku płciowego, skaleczenia brudną strzykawką lub igłą, robienia tatuażu (gdy w salonach tatuażu brakuje odpowiedniej higieny pracy), to samo dotyczy zakładów fryzjerskich, kosmetycznych lub stomatologicznych, przetoczenia zakażonej HBV krwi i jej produktów (przy obenej procedurze sprawdzania krwi w Polsce powikłanie praktycznie nieobserwowane). Żółtaczka typu C - spowodowana jest przez wirus zapalenia wątroby typu C (HCV: Hepatitis C Virus). Za źródło zakażenia tego rodzaju żółtaczką, uważa się krew zakażoną wirusem. Zakażenie WZW typu C ma skryty przebieg i na początek nie daje żadnych objawów, przez co pacjenci nie mają o niej pojęcia i czują się dobrze. Co trzecia osoba odczuwa objawy żółtaczki typu C, są to między innymi: nudności, wymioty, świąd skóry, problemy z koncentracją. Do zakażenia dochodzić może na przykład: podczas hospitalizacji, gdy przetoczona nam została zakażona krew lub podczas dializ, w trakcie wizyty u stomatologa, gdy brakuje odpowiedniej higieny (tak samo u fryzjera i kosmetyczki). Sprawdź: Rośnie liczba chorych na żółtaczkę pokarmową. Czy jest się czego bać? Żółtaczka - przyczyny Przyczynami żółtaczki mogą być: ostre wirusowe zapalenie wątroby - zwłaszcza u młodych i zdrowych osób, choroba poprzedzona jest wczesnymi objawami zakażenia wirusowym zapaleniem wątroby, długotrwała ekspozycja na czynniki hepatotoksyczne, zażywanie zbyt dużych dawek leków (najczęściej jest to przedawkowanie paracetamolu, poalkoholowa choroba wątroby, alkoholowe zapalenie wątroby i marskość, czynniki genetyczne (zespół Gliberta), gdy żółtaczka nawraca u pacjenta lub jego bliskich, mimo braku schorzeń wątroby i dróg żółciowych, zatkanie dróg żółciowych (prawdopodobnie) z powodu nowotworu - objawiające się często jako żółtaczka przebiegająca bez bólu, u pacjentów, u których doszło do spadku wagi, świądu czy obecności guza w brzuchu, wewnątrz- lub zewnątrzwątrobowy zastój żółci spowodowany narastaniem żółtaczki ze świądem, spadkiem wagi i gliniastą barwą kału. Wewnątrzwątrobowy zastój żółci może być spowodowany wirusowym zapaleniem wątroby, przyjmowaniem niektórych leków, wpływem toksyn, zmianami poalkoholowymi. Natomiast zewnątrzwątrobowy zastój żółci może pojawiać się z powodu kamicy przewodu żółciowego, rak trzustki, czasem zapalenie dróg żółciowych, torbiel rzekoma trzustki, zwężenie przewodu ciowego wspólnego po zabiegach, ostra niewydolność komórek wątrobowych - często towarzyszą jej problemy na tle psychicznym i kłopoty z krzepnięciem. Innymi możliwymi przyczynami żółtaczki mogą być: głodówki - u chorych z zespołem Gilberta (Badanie genetyczne na Zespół Gilberta dostępne jest w wygodnej wersji wysyłkowej na Medonet Market), choroba Wilsona - uszkadzająca wątrobę, zespół Rotora, zespół Dubina-Johnsona, oparzenia, gruźlica, chłoniaki, stłuczenie wątroby, zespół Budda-Chiariego, hipersplenizm, zespół Criglera-Najjara, niewydolność krążenia, nadczynność tarczycy. Żółtaczka może wystąpić również po spożyciu jedzenia, które zawiera żółty barwnik, np. dynia czy marchew. Mówimy wtedy o żółtaczce rzekomej, która jest niegroźna i ma charakter przejściowy. Sprawdź: Gdzie jest wątroba? Dolegliwości bólowe i objawy chorób wątroby Żółtaczka - objawy Najwcześniej (i najpewniej) zwiększenie stężenia bilirubiny w surowicy krwi, zwane żółtaczką, można zaobserwować na twardówkach oczu i błonie śluzowej jamy ustnej. Następuje także zmieniony kolor moczu i stolca. Do objawów żółtaczki należą także świąd skóry oraz ból w okolicy wątroby. Jeśli pojawiają się bóle kolkowe, to diagnoza będzie zmierzać w kierunku żółtaczki pozawątrobowej. Żółtaczkę hemolityczną charakteryzuje jasny mocz oraz ciemny kał, natomiast żółtaczka wątrobowa cechuje się jasnym kałem i ciemnym moczem. U noworodków żółtaczka postępuje od głowy do tułowia i kolejno do rąk i stóp. Innymi objawami u noworodka mogą być: głośny płacz, letarg, drgawki. Zaawansowana żółtaczka daje objawy w postaci świądu skóry i bólu w okolicach wątroby. Sprawdź: Urobilinogen – o czym mówi jego poziom w moczu? uPacjenta oferuje Pakiet wątrobowy – badania diagnostyczne, które pozwolą ocenić stan wątroby. Warto wykonać badania profilaktycznie, choć raz do roku. Żółtaczka - diagnostyka Podstawą w rozpoznawaniu żółtaczki jest wywiad z pacjentem, w trakcie którego lekarz pyta o wszystkie preparaty, które chorzy stosuje i czy poddawany jest ekspozycji na toksyny, mogące zaszkodzić wątrobie. Istotne jest zdobycie informacji na temat szczepienia pacjenta przeciwko zapaleniu wątroby. Lekarz pyta również o przebyte w przeszłości operacje dotyczące układu żółciowego. Ważne jest uzyskanie wiedzy na temat przyzwyczajeń chorego - czy spożywa alkohol, czy jest w grupie podwyższonego ryzyka zapalenia wątroby, czy przyjmuje narkotyki (dożylne) oraz jakiego rodzaju stosunki seksualne uprawia. Ponadto istotne jest poinformowanie lekarza o ewentualnej obecności żółtaczki w rodzinie i dziedzicznym występowaniu chorób wątroby. Lekarz oprócz wywiadu lekarskiego wykonuje badanie palpacyjne brzucha oraz badanie krwi. Badanie krwi ma na celu oznaczenie całkowitej i bezpośredniej bilirubiny, aktywność aminotransferaz, fosfatazy alkalicznej oraz gammaglutamylotransferazy. Dzięki wynikom badań możliwe się odróżnienie zastoju żółci od uszkodzenia komórek wątrobowych. Wykonuje się również USG jamy brzusznej, tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny, które pozwalają wykryć obrzęk wątroby lub guzy. Na podstawie USG lekarz może rozpoznać zewnątrzwątrobowy zastój żółci, który wymaga dalszych badań (zazwyczaj jest to cholangiopankreatografia rezonansowa lub endoskopowa wsteczna). Czasami konieczna jest biopsja albo laparoskopia wątroby. Dowiedz się więcej: Wirusowe zapalenie wątroby – co warto wiedzieć? Żółtaczka - leczenie Jak wyżej wspomniano żółtaczka jest objawem wielu chorób, dlatego nie ma jednakowego leczenia. Dobór rodzaju leczenia zależy od rozpoznania oraz stanu pacjenta. Wystąpienie żółtaczki nie musi być powodem natychmiastowej wizyty u lekarza, czy na ostrym dyżurze. Konieczne jest to jedynie w przypadku, gdy żółtaczce towarzyszą inne objawy, w postaci: bólów brzucha, wysokiej temperatury, nudności, deszczy. W pozostałych przypadkach należy zgłosić się do lekarza szybko, ale nie natychmiast, może to być na drugi dzień lub kilka dni po pojawieniu się schorzenia. Pracę wątroby w czasie trwania żółtaczki warto wspierać w naturalny sposób. Sprawdzi się w tym celu np. Ziele werbeny, które dostępne jest na Medonet Market w postaci herbatki ekologicznej. Żółtaczka – szczepienie Szczepienie na żółtaczkę jest możliwe jedynie w przypadku żółtaczki wątrobowej, czyli wywołanej przez wirus WZW typu A lub B. Niestety jak do tej pory nie stworzono szczepionki na wirusa żółtaczki typu C. Obecnie dostępne są zarówno szczepionki na pojedyncze wirusy, jak i skojarzone szczepionki na żółtaczkę typu A i B. Szczepienia są wskazane zwłaszcza osobom, które mają mieć wykonany zabieg medyczny lub wyjeżdżają poza granice kraju. W przypadku dzieci i osób, które z racji wykonywanego zawodu są bardziej narażone na zachorowanie są one obowiązkowe. Sprawdź: Profil podstawowy – jakie badania pozwolą ocenić ogólny stan zdrowia? Żółtaczka noworodkowa Żółtaczka fizjologiczna noworodków to wyjątkowy przypadek żółtaczki. Jego przyczyną jest głównie niedojrzałość wątroby, co wiąże się z upośledzeniem łączenia bilirubiny z kwasem. Żółtaczka noworodkowa pojawia się zazwyczaj w drugiej dobie życia i ustępuje ok. 10 dnia życia dziecka. Wątroba stopniowo zaczyna sobie coraz lepiej radzić z metabolizmem bilirubiny, a żółtaczka się już nie pojawia. Ten rodzaj żółtaczki nie wymaga leczenia, ponieważ ustępuje samoistnie. Jeżeli tak się nie dzieje, a poziom bilirubiny nadal jest wysoki, należy zacząć szukać poważniejszej przyczyny. Oznacza to wprowadzenie bardziej szczegółowej diagnostyki. Żółtaczka - profilaktyka W warunkach domowych, w przypadku żółtaczki o nie ustalonej jeszcze naturze lub po wykluczeniu żółtaczki zaporowej (zwanej też mechaniczną), można jedynie podtrzymywać sprawność wątroby przez: odpowiednią dietę, zwiększony, wielogodzinny w ciągu dnia wypoczynek fizyczny i psychiczny, zwiększoną podaż witamin, zwłaszcza witamin z grupy B oraz witaminy C, zażywanie preparatów wspierających czynność komórek wątrobowych. Zdrowa dieta dla wątroby to przede wszystkim taka, w której znajduje się duża ilość owoców i warzyw, natomiast mniejsza ilość tłustego mięsa, czerwonego mięsa oraz tłuszczy pochodzenia zwierzęcego. Organizm powinien być zaopatrzony w dużą ilość witamin, najlepiej pochodzących ze źródeł naturalnych. Jeśli z jakichś przyczyn nie jesteś w stanie dostarczyć sobie odpowiedniej ilości witamin z diety, możesz, po uprzedniej konsultacji z lekarzem, uzupełnić ją o suplementy. Poniżej kilka naszych propozycji wraz z linkami do najtańszych ofert: suplement diety z kompleksem witamin z grupy B - sprawdź ofertę suplement diety z kompleksem witamin z grupy B w aerozolu - sprawdź ofertę suplement dietyz witaminą C w formie mikrokapsułkowanego kompleksu kwasu askorbinowego - sprawdź ofertę Istotny jest higieniczny tryb życia i unikanie ewentualnych źródeł zakażeń chorobami mogącymi zniszczyć wątrobę. Istnieje jednak możliwość zaszczepienia się przeciwko WZW typu A oraz B. Wyżej wymieniony wypoczynek psychiczny i fizyczny korzystny jest dla regeneracji organizmu, w tym oczywiście wątroby. Treści z serwisu mają na celu polepszenie, a nie zastąpienie, kontaktu pomiędzy Użytkownikiem Serwisu a jego lekarzem. Serwis ma z założenia charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Przed zastosowaniem się do porad z zakresu wiedzy specjalistycznej, w szczególności medycznych, zawartych w naszym Serwisie należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem. Administrator nie ponosi żadnych konsekwencji wynikających z wykorzystania informacji zawartych w Serwisie. Potrzebujesz konsultacji lekarskiej lub e-recepty? Wejdź na gdzie uzyskasz pomoc online - szybko, bezpiecznie i bez wychodzenia z domu. Żółtaczka żółtaczka wszczepienna żółtaczka pokarmowa diagnostyka żółtaczki żółtaczka mechaniczna Szczepienia na żółtaczkę bilirubina wirusowe zapalenie wątroby Zespół Gilberta marskość wątroby drogi żółciowe rak trzustki Ketchup lekiem na reumatyzm i żółtaczkę oraz inne niewiarygodne medyczne opowieści, które weryfikuje nauka Dziwne, zabawne, niewiarygodne? Jak każda dziedzina naszego życia, medycyna obrosła w opowieści, anegdoty i mity. Legendy stworzone na potrzeby wytłumaczenia... Monika Zieleniewska Świnka, różyczka, odra, żółtaczka - czy przebyte choroby są przeciwwskazaniem do szczepienia na COVID-19? Do redakcji Medonetu przychodzą wiadomości od zaniepokojonych czytelników, którzy w przeszłości przeszli choroby zakaźne. Pytają w nich, czy przebyta świnka, ospa... Agnieszka Mazur-Puchała Żółtaczka u noworodka - charakterystyka i przyczyny Żółtaczka u noworodka zazwyczaj jest stanem fizjologicznym. Objawia się ona żółtym zabarwieniem skóry oraz wszystkich błon śluzowych, a także białek oczu... Marta Pawlak Szczepienie przeciw żółtaczce Szczepienie przeciw żółtaczce (WZW) jest wymagane w wielu różnych przypadkach. Warto być świadomym, kiedy i na jaki typ WZW należy się zaszczepić. Występują dwa... Szczepienia na żółtaczkę - przeciw WZW typu A, żółtaczce typu C, skutki uboczne W Polsce obowiązkowe są szczepienia przeciwko żółtaczce, zwane potocznie jako szczepienia przeciwko WZW, czyli wirusowemu zapaleniu wątroby. Choć nie wszyscy o... Całowanie i żółtaczka. Co mają ze sobą wspólnego? W trakcie trwającego zaledwie 10 sekund pocałunku przekazujemy sobie nawzajem nawet 80 milionów bakterii. A także groźne wirusy i grzyby. Przy okazji może dopaść... Rośnie liczba chorych na żółtaczkę pokarmową. Czy jest się czego bać? Od początku roku na wirusowe zapalenie wątroby typu A, czyli żółtaczkę pokarmową zachorowało niemal 3 tysiące osób. To wzrost o ponad 100 proc. Z chorobą walczy... Eksperci biją na alarm: Mamy epidemię żółtaczki pokarmowej Żółtaczka pokarmowa, nazywana też chorobą brudnych rąk, to choroba zakaźna wywoływana przez wirus HAV. Patogen wydalany jest z kałem, a człowiek jest jego jedynym... Nowa refundacja na żółtaczkę Pacjenci z wirusem żółtaczki typu B od marca będą mogli korzystać z bardziej skutecznych leków – informuje Gazeta Wyborcza. GIF wycofał część szczepionek przeciwko żółtaczce Główny Inspektorat Farmaceutyczny wycofał z obrotu po jednej serii szczepionek Euvax B i Tripacel. Szczepionki przeciwko żółtaczce oraz błonicy, tężcowi i...